Tay chân miệng - dấu hiệu, phòng chống và cách xử lý bệnh

Tay chân miệng - cơn ác mộng của các phụ huynh lại có nguy cơ bùng phát khi thời tiết vào độ giao mùa. Để phòng tránh và đảm bảo sức khỏe cho bé, mẹ cần tìm hiểu để có thể phát hiện sớm.

1. Những điều cần biết về chứng bệnh hay gặp ở trẻ nhỏ

Bệnh tay chân miệng là gì?

Đây là một bệnh trẻ em thường gặp do virus đường ruột có họ Picornaviridae gây nên. Hiện tại vẫn chưa tìm ra vaccin và cách chữa bệnh tay chân miệng đặc hiệu mà chỉ dùng thuốc hỗ trợ điều trị.

Những ai dễ bị lây nhiễm

Để phòng tránh và điều trị tốt nhất, bố mẹ cần theo dõi, phát hiện sớm để tránh xảy ra những biến chứng nặng. Bệnh rất phổ biến tại Việt Nam và có xu hướng bùng phát thành dịch lan rộng thời điểm từ tháng 9 tới tháng 12, tháng 3 tới tháng 5. Trẻ nhỏ dưới 5 tuổi thường dễ bị lây nhiễm do hệ thống miễn dịch chưa hoàn thiện. Nguy cơ biến chứng bệnh nặng hay gặp ở trẻ sau sinh 2 tuần đầu.

Phụ nữ mang thai sẽ không hoặc có thể bị nhiễm virus nhóm Entervirus, và có thể truyền virus sang cho con nếu họ tiếp xúc với mầm bệnh trước hoặc trong lúc sinh nở. Bệnh cũng có thể tái phát ở những người đã từng bị và nay lại nhiễm bởi một loại virus khác thuộc nhóm Enterovirus.

2. Cách nhận biết bệnh tay chân miệng ở trẻ em khi vào mùa dịch?

3 nguyên nhân gây bệnh tay chân miệng cho bé

Nhóm virus Enterovirus bao gồm Echovirus, Coxsackievirus, Poliovirus là nguyên nhân gây ra bệnh này. Chúng lây nhiễm nếu trực tiếp tiếp xúc nước bọt, dịch bọng nước, dịch tiết mũi họng và phân của người nhiễm bệnh. Điều trị bệnh hiệu quả, ít biến chứng, thường tự khỏi sau 7-10 ngày nếu yếu tố gây bệnh là Coxsackievirus A16. Cách chữa bệnh tay chân miệng khó khăn vô cùng nếu xét nghiệm máu có Enterovirus 71 (EV71) gây nhiều biến chứng khó lường như viêm màng não, tim mạch, hô hấp và nguy hại tới tính mạng của trẻ.

Dấu hiệu nhận biết bệnh tay chân miệng theo 4 giai đoạn

Giai đoạn ủ bệnh: là 3-7 ngày từ khi nhiễm virus gây bệnh tới khi xuất hiện các triệu chứng.

Giai đoạn phát bệnh: Trẻ sốt nhẹ trong 24-48 tiếng kèm theo đau họng, mệt mỏi, tiêu chảy, biếng ăn.

Giai đoạn toàn phát: Kéo dài 3-10 ngày. Miệng xuất hiện các nốt phồng rộp đỏ đường kính 2-3 mm và tiến triển thành các vết loét trên lưỡi, lợi, bên trong má gây đau đớn, tăng tuyến nước bọt, bỏ bú, bỏ ăn. Nốt phát ban không ngứa có đường kính 2-5 mm màu hồng hoặc xám sẫm, hình bầu dục xuất hiện trong lòng bàn tay, chân, mông và cơ quan sinh dục trong 7 ngày. Rất hiếm khi bội nhiễm hay loét lở.

Giai đoạn lui bệnh: Trẻ tự hồi phục sau 3-5 ngày nếu không có thêm biến chứng.

Các biến chứng nguy hiểm cần lưu ý

Quá trình điều trị bệnh tay chân miệng cần nhờ đến chăm sóc y tế đặc biệt khi trẻ có triệu chứng liên tục sốt cao trên 38,5 độ, run chi, giật mình, liệt tay chân và nôn ói nhiều. Rất có thể đó là những biến chứng nặng của bệnh như suy tuần hoàn, viêm sưng não, suy hô hấp, hôn mê sâu và có thể tử vong sau 24-48 giờ.

3. Cách chữa bệnh tay chân miệng cho bé theo phác đồ của Bộ Y Tế

Các xét nghiệm cơ bản

Tiến hành kiểm tra mẫu máu. Xét nghiệm Protein C phản ứng (CRP) trong giới hạn bình thường (< 10 mg/L) (nếu có điều kiện). Nếu bạch cầu tăng trên 16.000/mm3 thường liên quan đến biến chứng. Trường hợp có biến chứng từ độ 2b, tiến hành xét nghiệm thêm X-quang phổi, điện giải đồ, đường huyết.

 Độ 1, có thể điều trị ngoại trú và theo dõi tại y tế cơ sở khi trẻ chỉ loét miệng, tổn thương da. 

- Độ 2 (gồm 2a, 2b), bệnh nhân cần được nhập viện điều trị. Trong đó:

+ Giai đoạn 2a bao gồm một trong các dấu hiệu sau: Bệnh sử có giật mình dưới 2 lần/30 phút và không ghi nhận lúc khám; sốt trên 2 ngày, hay sốt trên 390 C, nôn, lừ đừ, khó ngủ, quấy khóc vô cớ.

+ Giai đoạn 2b: giật mình ghi nhận lúc khám, ngủ gà, run chi, yếu chi hoặc liệt chi, sốt cao không đáp ứng với thuốc hạ sốt, liệt thần kinh sọ…

- Từ độ 3 - 4, bệnh nhân cần được điều trị tại các đơn vị hồi sức tích cực.

Bệnh nhân độ 3 khi mạch nhanh trên 170 lần/phút, cao huyết áp, thở nhanh, thở bất thường, rối loạn tri giác, tăng trương lực cơ.

Bệnh nhân chuyển sang độ 4 khi có một trong các dấu hiệu: Sốc, phù phổi cấp, tím tái, ngưng thở, thở nấc.

4. Phòng ngừa bệnh tay chân miệng như thế nào tại nhà và ở trường?

Cho đến nay, cục y tế dự phòng (Bộ Y tế) vẫn chưa có vaccin phòng bệnh tay chân miệng, nên để phòng bệnh hiệu quả, cần chú ý các điểm sau:

Vệ sinh cá nhân: Làm sạch tay thường xuyên, nhiều lần trong ngày ( với cả người lớn và trẻ nhỏ) đặc biệt là trước khi chế biến thực phẩm, khi cho trẻ ăn, khi bế ẵm trẻ, sau khi thay tã và làm vệ sinh cho trẻ.

Vệ sinh ăn uống: Đảm bảo dinh dưỡng trong các bữa ăn của trẻ, chú ý ăn chín, uống sôi, vệ sinh các vật dụng ăn uống kỹ (có thể dùng nước sôi để ngâm), sử dụng nước sạch trong sinh hoạt hằng ngày. Không dùng miệng mớm thức ăn, không để trẻ nhặt, bốc thức ăn, mút tay hay ngậm đồ chơi. Không dùng chung khăn tay, khăn ăn hay vật dụng ăn uống như cốc, bát, đĩa , đồ chơi, vv cho trẻ nếu như chưa được khử trùng.

Giữ khu vực sinh hoạt sạch sẽ: cần đảm bảo các khu vực sinh hoạt chung như gia đình, trường học, hộ trông trẻ tại nhà thường xuyên được vệ sinh sạch sẽ bằng cách: lau chùi các bề mặt, vật tiếp xúc, dụng cụ học tập,vv.

Xử lý chất thải và thu gom, vệ sinh khu vực nhà vệ sinh, dụng cụ chứa chất thải của trẻ kỹ lưỡng và thường xuyên.

Chú ý tình trạng sức khỏe trẻ trong thời điểm giao mùa/ dịch bệnh để kịp thời phát hiện, cách ly trẻ bệnh và tiến hành điều trị sớm, ngăn ngừa bệnh phát tán.

Cách ly kịp thời khi phát bệnh: Trong thời điểm “tâm” bệnh hay giao mùa, các nhà trẻ, mẫu giáo, nhóm trẻ tập trung và hộ gia đình có trẻ dưới 6 tuổi cần chú ý theo dõi sức khỏe để phát hiện bệnh đúng lúc và tiến hành điều trị. Sau khi phát bệnh, cần cách ly trẻ ít nhất 10 ngày, không để trẻ bệnh hoặc có dấu hiệu bệnh tiếp xúc với các trẻ khỏe mạnh.