[Bé và mùa hè] 9 câu hỏi phổ biến về bệnh viêm não Nhật Bản mẹ cần biết

Viêm não Nhật Bản là một trong những bệnh nguy hiểm nhất trong mùa hè và có thể gây nguy hiểm tới sức khỏe của trẻ, thậm chí dẫn tới tử vong. Bài viết dưới đây, TutiCare sẽ cung cấp những thông tin cần thiết về viêm não Nhật Bản để giúp mẹ hiểu và chăm sóc trẻ tốt hơn.

1. Viêm não Nhật Bản là gì?

Đây là một bệnh nhiễm virut cấp tính ở thần kinh trung ương nên có nhiều biến chứng nguy hiểm nếu không được điều trị kịp thời (20-30% số bệnh nhân có triệu chứng viêm não bị tử vong, 30-50% những người sống sót tiếp tục có biểu hiện rối loạn thần kinh, nhận thức, hoặc triệu chứng tâm thần).

Bệnh thường gặp ở trẻ dưới 15 tuổi. Trong đó, nhóm tuổi từ 2 - 6 tuổi có nguy cơ mắc bệnh nhất.Nguy hiểm là vậy nhưng bệnh hoàn toàn có thể phòng ngừa nếu các bậc phụ huynh chú ý.

2. Viêm não Nhật Bản thường gia tăng vào mùa hè?

Đúng. Viêm não Nhật Bản thường gia tăng vào mùa hè so với những mùa khác trong năm. Đặc biệt là vào tháng 5 và tháng 7. Do thời điểm này, muỗi truyền bệnh phát triển nhanh và dễ gây bệnh cho trẻ. 

Virut gây bệnh là một flavivirus, được truyền sang người qua vết đốt của muỗi bị nhiễm bệnh, thường là muỗi vằn. Các loài chim hoang dã (diệc, liếu điếu...) là ổ chứa virut chủ yếu trong thiên nhiên và lợn là ổ chứa quan trọng nhất trong súc vật nuôi gần người. Con người thường chỉ là ký chủ ngẫu nhiên của virut. Đường lây là đường máu, qua trung gian truyền bệnh là muỗi Culex. Ở Việt Nam, loại muỗi Culex tritaeniorhynchus sinh sản mạnh vào mùa hè (nhất là từ tháng 3 đến tháng 7), hoạt động mạnh vào buổi chập tối. Loại muỗi này có mật độ cao ở vùng đồng bằng và trung du, nó là trung gian truyền bệnh chủ yếu bệnh ở nước ta. 

3. Viêm não Nhật Bản không lây từ người sang người?

Có nhiều muỗi có khả năng gây bệnh, nhưng chủ yếu là hai loài muỗi Culex Tritaeniorhynchus và Culex vishnui. Hai loài này thường sống ở ruộng lúa và hút máu súc vật khi trời chập tối.

4. Biểu hiện của bệnh viêm não Nhật Bản

- Sốt rất cao (39 - 40 độ). Người bệnh có dấu hiệu gần giống với các bệnh sốt siêu vi, cảm cúm thông thường khác.

- Sau kèm theo rét run, đau đầu, buồn nôn hoặc nôn.

- Sốt cao co giật, rối loạn ý thức, kích thích, vật vã, lơ mơ, ngủ gà, đau đầu, cứng gáy, mất nước.

- 1 - 2 ngày tiếp theo sẽ có dấu hiệu thần kinh trung ương bị tổn thương như co giật, run giật tự nhiên, tiết nhiều đờm dãi.

5. Giai đoạn ủ và phát bệnh

Giai đoạn ủ bệnh: Kéo dài từ 5-14 ngày, trung bình là 1 tuần.

Giai đoạn khởi phát: Bệnh khởi phát rất đột ngột bằng sốt cao 39-40°C hoặc hơn. Bệnh nhân đau đầu, đặc biệt là vùng trán, đau bụng, buồn nôn và nôn. Ngay trong 1-2 ngày đầu của bệnh đã xuất hiện cứng gáy, tăng trương lực cơ, rối loạn sự vận động nhãn cầu. Về tâm thần kinh có thể xuất hiện lú lẫn hoặc mất ý thức. Những ngày đầu phản xạ gân xương tăng, sung huyết giãn mạch rõ. Ở một số trẻ nhỏ tuổi, ngoài sốt cao có thể thấy đi lỏng, đau bụng, nôn giống như nhiễm khuẩn - nhiễm độc ăn uống.

Giai đoạn toàn phát (từ ngày thứ 3-4 đến ngày thứ 6-7 của bệnh): Bước sang ngày thứ 3-4 của bệnh, các triệu chứng của thời kỳ khởi phát không giảm mà lại tăng lên. Từ mê sảng kích thích, u ám lúc đầu, dần dần bệnh nhân đi vào hôn mê sâu dần. Các triệu chứng rối loạn thần kinh thực vật cũng tăng lên: vã nhiều mồ hôi, da lúc đỏ, lúc tái, rối loạn nhịp thở và tăng tiết trong lòng khí phế quản, do vậy khi nghe phổi có thể thấy nhiều ran rít, ran ngáy và cả ran nổ. Mạch ở bệnh nhân thường nhanh và yếu. Các dây thần kinh sọ não cũng bị tổn thương, đặc biệt là các dây vận nhãn (III, IV, VI) và dây VII. Rối loạn trung khu hô hấp dẫn tới thở nhanh nông, xuất tiết nhiều ở khí phế quản và có thể thấy viêm phổi đốm hoặc viêm phổi thùy.

6. Giai đoạn lui bệnh

Giai đoạn lui bệnh (từ ngày thứ 7, 8 trở đi): Thông thường bước sang tuần thứ 2, hội chứng nhiễm trùng nhiễm độc và hội chứng não - màng não giảm dần. Tuy nhiên các tổn thương thần kinh khu trú lại rõ hơn trước. Bệnh nhân có thể bại và liệt chi hoặc liệt các dây thần kinh sọ não hoặc rối loạn sự phối hợp vận động... Thời kỳ này có thể xuất hiện những biến chứng sớm như: viêm phế quản, viêm phổi hoặc viêm phế quản - phổi do bội nhiễm; viêm bể thận, bàng quang do phải thông đái hoặc đặt sonde dẫn lưu; loét và viêm tắc tĩnh mạch do nằm và rối loạn dinh dưỡng...

7. Biến chứng viêm não Nhật Bản

Viêm não Nhật Bản là một trong những bệnh để lại di chứng đặc biệt nặng nề như gây tử vong (chiếm 10 - 20%), bị động kinh, giảm lực học, đần độn, thất ngôn... 

Thông thường, các di chứng thần kinh thường chiếm hơn 50% so với những di chứng như tàn phế, mất khả năng lao động...

Ngoài ra, có những biến chứng sớm như: viêm phế quản, viêm phổi hoặc viêm phế quản - phổi do bội nhiễm hoặc viêm bể thận, bàng quang, loét và viêm tắc tĩnh mạch, liệt nửa người, mất ngôn ngữ, rối loạn phối hợp vận động, trí nhớ giảm...

8. Cách xử lý khi trẻ bị viêm não Nhật Bản

Cần tuân thủ các nguyên tắc điều trị bệnh mà bác sĩ đưa ra và phải được điều trị tại bệnh viện. 

Riêng tại nhà, khi nhận thấy trẻ sốt cao mẹ cần cho uống thuốc hạ sốt dành cho trẻ nhỏ và có thể uống tối đa 4 lần/ngày. Sau đó theo dõi thân nhiệt và các dấu hiệu khác ở trẻ. Nếu trẻ không hạ sốt sau 12 giờ hoặc có dấu hiệu nôn ói, bỏ ăn, bỏ bú, mất nước, khóc, ngủ li bì thì ngay lập tức đưa trẻ đến các cơ sở y tế gần nhất.

9. Phòng bệnh thế nào?

Đến nay cách phòng bệnh duy nhất là tiêm vắc xin. Hiện nay, Việt Nam đã đưa vắc xin ngừa viêm não Nhật Bản vào chương trình tiêm chủng mở rộng hoàn toàn miễn phí cho trẻ dưới 15 tuổi và trẻ cần tiêm đủ 3 liều. Mũi 1 là 1 tuổi, mũi 2 cách mũi 1 là 7 - 14 ngày. Mũi 3 cách mũi 2 là 1 năm. Và 3 - 4 năm nhắc lại 1 lần cho đến khi trẻ 15 tuổi.

Ngoài ra, cần thực hiện tốt vệ sinh môi trường, giữ nhà ở, chuồng gia súc sạch sẽ để hạn chế nơi trú đậu của muỗi. Khi ngủ nên mắc màn, không cho trẻ chơi gần chuồng gia súc, nơi đang có dịch bệnh.