Gây mê nội khí quản - Phương pháp được khuyến cáo thay thế gây mê tủy sống trong sinh mổ

Phương pháp gây mê nội khí quản vừa được Bộ y tế khuyến cáo áp dụng cho các trường hợp sản phụ có nguy cơ tai biến cao với các triệu chứng như sản giật, tiền sản giật nặng, rau bong non, có rau tiền đạo thể bán trung tâm hoặc trung tâm… Bộ y tế cũng nhấn mạnh các đơn vị y tế trên toàn quốc không được áp dụng phương pháp gây tê tủy sống đối với các trường hợp trên nhằm giảm nguy cơ biến chứng với sản phụ sinh mổ.

Vậy gây mê nội khí quản có gì khác biệt với phương pháp gây tê tủy sống vẫn được áp dụng phổ biến trong mổ lấy thai?

Gây mê nội khí quản là kĩ thuật gây mê toàn thân được thực hiện bằng cách đặt một ống thông làm bằng cao su hay chất dẻo đi từ miệng hoặc mũi vào trong khí quản của bệnh nhân với mục đích kiểm soát hô hấp trong suốt cuộc phẫu thuật và hồi sức sau phẫu thuật.

Kỹ thuật này nhằm mục đích duy trì thông thoáng đường hô hấp trên, hút khí quản dễ dàng, dễ dàng hỗ trợ hay chỉ huy hệ hô hấp; đồng thời đảm bảo hô hấp trong suốt cuộc gây mê toàn thân.

Như vậy, khi gây mê nội khí quản, bệnh nhân sẽ mất tri giác tạm thời dưới tác dụng của 1 hoặc nhiều loại thuốc gây mê. Nói khác đi, trong quá trình mổ lấy thai, sản phụ sẽ ngủ và không biết gì. Lúc tỉnh dậy, sản phụ cũng không nhớ gì về quá trình mổ nên không sợ hãi. Khác với phương pháp gây tê tủy sống, sản phụ chỉ mất cảm giác vùng nửa thân dưới nhưng vẫn hoàn toàn tỉnh táo.

Trong quá trình gây mê nội khí quản, bệnh nhân không cảm nhận được cảm giác đau và mất các phản xạ thần kinh nhưng vẫn có thể tự thở hoặc thở máy qua nội khí quản.

Sau phẫu thuật, ống nội khí quản sẽ được rút ra khi người bệnh tỉnh táo, cụ thể là khi có thể mở mắt, há miệng và tự nâng đầu theo yêu cầu của bác sĩ.

Ưu và nhược điểm của gây mê nội khí quản và gây tê tủy sống

Để tìm hiểu sâu hơn chúng tôi có cuộc trao đổi với TS. BS Hoàng Văn Bách - Trưởng khoa gây mê hồi sức, Bệnh viện Bưu Điện, Ủy viên ban chấp hành Hội gây mê Hồi sức Việt Nam

TS Bách cho rằng, mỗi phương pháp vô cảm để phẫu thuật đều có những ưu nhược điểm nhất định: "Gây tê tủy sống ưu điểm tê nhanh, dễ thực hiện ở nhiều tuyến bệnh viện, nhược điểm có một số tác dụng không mong muốn thoáng qua như tụt huyết áp, chậm nhịp tim, đau đầu, buồn nôn... điều trị bằng truyền dịch và thuốc co mạch sẽ đỡ. Biến chứng ngừng tim rất hiếm gặp vì luôn được theo dõi chặt chẽ để sử dụng các thuốc điều trị tim mạch...

Trong khi đó, gây mê nội khí quản để phẫu thuật lấy thai có ưu điểm phẫu thuật thuận lợi, thời gian mổ có thể kéo dài. Tuy nhiên nhược điểm của phương pháp này là một số thuốc mê, thuốc giảm đau qua được nhau thai nên có thể ảnh hưởng đến trẻ sơ sinh. Biến chứng nguy hiểm nhất của gây mê nội khí quản là khó đặt nội khí quản để thở dẫn đến suy hô hấp, giảm oxy máu gây nguy hiểm cho mẹ và con".

Theo TS. Bách, phương pháp gây mê ngày xưa dùng rộng rãi nhưng dần dần người ta ít dùng. Trên thế giới chỉ dùng khoảng 20% phương pháp gây mê. Trong khi đó ưu thế của gây tê tủy sống rất lợi, tiện lợi cho cả bệnh viện và sản phụ.

"Thai ở bụng dưới nếu gây tê sẽ ức chế vận động làm cho mềm cơ ra lấy thai rất dễ và thời gian phù hợp với cuộc mổ nên lợi kinh tế. Vì chỉ gây tê vùng lưng trở xuống làm giãn cơ giảm đau và lấy thai, hoàn toàn thuốc tê không qua mẹ. Tuy nhiên nó vẫn có những tác dụng không mong muốn là làm chậm nhịp tim, chậm huyết áp. Nhưng cái đó mình có phụ kiện theo dõi, truyền dịch trước. Cái đó cả những ca bình thường chứ không chỉ những ca có rau tiền đạo như thế này.

TS. Bách phân tích thêm về mặt ưu điểm và nhược điểm có thể khắc phục của phương pháp gây tê: "Sau mổ có thể có lúc buồn nôn, hoặc đau lưng. Đau lưng thì sẽ hết và bản thân tỉ lệ đau lưng của gây tê tủy sống mổ lấy thai cũng giống như của người đẻ thường. Vì trong quá trình chuyển dạ các khớp giãn ra cũng gây đau nên cái đau lưng cũng không hẳn do gây tê tủy sống. Có thể có những tê chân khi tiêm thuốc vào nhưng sẽ hết và phục hồi, nhưng những tỉ lệ ấy rất hiếm gặp."

Dẫn chứng về ưu điểm sử dụng phương pháp gây tê tủy sống trong mổ đẻ rất có lợi cho bệnh nhân và cho bệnh viện, TS. Bách nói: "Ở những vùng núi xa xôi không có ô xy, không có điều kiện phương tiện để triển khai gây mê, thì gây tê tủy sống là cái cứu cánh. Trong khi đó gây mê phải có máy móc, phương tiện. Hiện nay ở các vùng xa xôi có các máy móc tốt rồi nhưng không phải trường hợp gây mê nào cũng an toàn và tốt." 

Một số biến chứng có thể xảy ra khi gây mê nội khí quản

- Không đặt được nội khí quản.

- Nôn, trào ngược dịch dạ dạy vào phổi. Đây là một trong những biến chứng nguy hiểm có thể xảy ra lúc bắt đầu gây mê, dễ dẫn đến ngạt thở, viêm phổi, sốc phổi làm chết bệnh nhân.

- Co thắt khí, phế quản dẫn đến suy hô hấp, thiếu ô xy.

- Tụt huyết áp, loạn nhịp tim do tác dụng của các thuốc gây mê có thể ức chế trực tiếp cơ tim, làm giảm sự co bóp của cơ tim.

- Tổn thương răng, miệng, họng do quá trình đặt nội khí quản như gãy răng, dập môi, chảy máu vùng hầu họng.

- Suy hô hấp sau mổ do tồn dư của thuốc giãn cơ.

- Đặt ống nội khí quản vào thực quản gây hội chứng trào ngược có thể đưa đến hiện tượng ngừng tim.

- Thuốc gây mê là thuốc tiêm vào tĩnh mạch nên nó có khả năng chảy vào cơ thể thai nhi từ nhau thai.